W dniach 19-21 kwietnia 2024 r. w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie odbyło się X Krajowe Seminarium Etnomuzykologiczne. Organizatorem corocznych konferencji jest Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne, które powołane zostało dla wspierania rozwoju badań etnomuzykologicznych
w Polsce oraz dla tworzenia płaszczyzny współpracy z przedstawicielami pokrewnych dyscyplin nauki i pasjonatów muzycznej kultury ludowej.

Jubileuszowe seminarium miało różnorodny i wyjątkowy przebieg dzięki partnerowi wydarzenia, tj. Muzeum Azji i Pacyfiku, które udostępniło przestrzeń i wsparło organizację oraz dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.  Patronat medialny nad całością objęło „Pismo Folkowe”. Wsparcia organizacyjnego i logistycznego udzieliło Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ – wieloletni partner PSE w działaniach naukowych. Podczas trzydniowej konferencji miało miejsce siedem sesji naukowych, artystyczne wydarzenia towarzyszące i spotkania nieformalne. Łącznie w konferencji wzięło udział 30 prelegentów z 10 ośrodków naukowych w kraju i jednego z Ukrainy oraz licznie reprezentowanych badaczy niezależnych (osiem osób). Wygłoszono dwa wykłady wprowadzające, przeprowadzono warsztaty śpiewacze, oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Strefa dźwięków” i zorganizowano koncert muzyczny.

Uroczystego otwarcia konferencji dokonali dr Józef Zalewski, dyrektor MAiP i dr Maria Szymańska-Ilnata, prezeska Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego. Pierwsza sesja poświęcona była kontekstom polsko-białorusko-ukraińskiej etnomuzykologii (Uwagi porównawcze o etnomuzykologii polskiej i ukraińskiej, prof. Piotr Dahlig, Uniwersytet Warszawski) w tym, problemom styku kultur na pograniczach i problemów imigracji. Druga sesja koncentrowała się na badaniach dotyczących problemów powojennych migracji na terenach Polski (Muzyka jako medium oswajania przestrzeni i rewitalizacji społecznej Łemków w nowym środowisku osiedlenia po 1947 roku, dr hab. Tomasz Nowak, Uniwersytet Warszawski), jak też prezentowała perspektywę współczesnych postaw badawczych nad ruchem pielgrzymkowym w Polsce (Barbara Śnieżek, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk). Ostatnia sesja pierwszego dnia obejmowała przestrzenie problematyki migracji, od jej politycznego wymiaru, przez ujęcie ich w kontekście tańca, dalej strefy internetu, po zastosowanie metody etnogeograficznej (Wisła jako szlak i bariera dyfuzji kulturowej folkloru muzycznego, Rafał Miśta, badacz niezależny).

Drugi dzień konferencji rozpoczął się w przestrzeniach Targowiska Instrumentów, jednego z wydarzeń festiwalu Wszystkie Mazurki Świata, z którym to środowiskiem zainicjowano współpracę poprzez przeprowadzenie sesji instrumentologicznej X KSE. Referaty wygłosiły dr Ewelina Grygier, Uniwersytet Warszawski (Drewniany flet poprzeczny starego systemu a tradycyjne kultury muzyczne) i dr Maria Szymańska-Ilnata, Muzeum Azji i Pacyfiku (Kiedy „obce” staje się „swoim”. Klasyfikacja instrumentów muzycznych w kulturze Minangkabau (Sumatra Zachodnia).

Dalszą część referatów zaplanowano w przestrzeniach MAiP, gdzie kolejne dwie sesje naukowe poprzedził wykład wprowadzający dr Arlety Nawrockiej-Wysockiej (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk) pt. Muzyka i migracje jako wyzwanie badawcze dla Etnomuzykologii w XX i XXI wieku. Przeprowadzona po wykładzie dyskusja pokazała, że temat tegorocznego seminarium niezwykle trafnie ujął wyzwania z jakimi mierzą się współcześni badacze. Konieczność przywołania funkcjonujących w literaturze pojęć i terminów oraz określenie możliwych pól badawczych wybrzmiewały także w kolejnych referatach i głosach dyskusji. Sesja czwarta pokazała badaczy i badaczki podejmujących tematy pieśni i śpiewu jako przejawu tożsamości, ale też elementu wymagającego pilnej ochrony, jak to ma miejsce w przypadku tradycji śpiewaczych Serbów Dalmatyńskich (badacze niezależni – Kacper Siejkowski, Zofia Zaborowska). Sesja szósta, zamykająca obrady dnia drugiego, poświęcona była tradycjom Śląska i Dolnego Śląska, podczas której dr Gabriela Gacek (Uniwersytet Jagielloński) przedstawiła rozważania na temat Festiwalu Tradycji Dolnego Śląska, zaś dr Mariusz Pucia (Uniwersytet Opolski) naszkicował temat roli animatora muzycznej religijnej kultury w warunkach postmigracyjnych przemian społecznych.

Sobotni wieczór został zarezerwowany na świętowanie jubileuszu Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego. Był to czas na podziękowania założycielom tej cennej inicjatywy – dr Weronice Grozdew-Kołacińskiej, dr Dorocie Majerczyk i dr. hab. Tomaszowi Nowakowi, kolejnym członkom Zarządu oraz obecnemu Zarządowi za sprawną organizację seminarium, cenne inicjatywy towarzyszące działaniom PSE, jak powołanie i prowadzenie czasopisma naukowego „Etnomuzykologia Polska”, jedynego recenzowanego rocznika w Polsce, w całości poświęconego problemom etnomuzykologicznym. Zwieńczeniem wieczoru był koncert zespołu Poniemnie, który powstał w środowisku muzykologii warszawskiej z inicjatywy Anastasiyi Niakrasavej, i który wykonuje tradycyjne pieśni ludowe z terenu Poniemnia. Dodatkową niezapowiedzianą atrakcją był gościnny występ zespołu KASARY z Białorusi.

Trzeci dzień X KSE zainaugurował dr Łukasz Smoluch (Uniwersytet Adama Mickiewicza) wykładem wprowadzającym pt. Badacz terenowy jako migrant, migrant jako badacz terenowy. Analiza sylwetek Bronisława Piłsudzkiego i Louisa Sarno definiowała przemiany, jakim ulega sam badacz i stanowiła znakomite uzupełnienie perspektywy badań etnomuzykologicznych w zakresie migracji poczynionych w sobotnim wykładzie wprowadzającym.

Kolejne sesje ukazywały problemy pozaeuropejskich kultur muzycznych. Wyjątkiem był referat dr Doroty Majerczyk poświęcony pochodzącemu ze Spiszu Markowi Czureji, romskiemu skrzypkowi zamieszkałemu w Wielkiej Brytanii. W sesji szóstej prezentacje ukazywały także losy Polaków w Brazylii (Magdalena Tejchma, badaczka niezależna) i w Teksasie (Jakub Czapla, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II). Ostatnia siódma sesja wskazała kolejny ważny obszar badawczy etnomuzykologów działających w Polsce. Christopher Ballengee (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) zaprezentował calypso – afrykański gatunek muzyczny z Trinidadu, jako formę odkrywania własnych korzeni. Aya Al Azab-Ruszowska (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) ujęła problem inności i emigracji na przykładzie arabskiego bluesa, zaś Miłosz Rybarski (Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina) zaprezentował nieznaną polskim słuchaczom muzykę organową XX wieku kompozytorów afroamerykańskich.

Dopełnieniem ostatniego dnia jubileuszowej edycji seminarium były: prezentacja działalności International Council for Traditions of Music and Dance, które skupia także członków Polskiego Seminarium Etnomuzykologicznego oraz warsztaty śpiewacze, poprowadzone przez dr Weronikę Grozdew-Kołacińską i oprowadzanie kuratorskie dr Marii Szymańskiej-Ilnaty po wystawie Muzeum Azji i Pacyfiku „Strefa dźwięków”.

Trzydniowa konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem. Każda z sesji gromadziła wielu słuchających i czynnie biorących udział w dyskusjach. Wszystkie sesje naukowe, co stało się już standardem podczas corocznych seminariów, były transmitowane na żywo na profilu społecznościowym PSE i udostępnione przez „Pismo Folkowe”. Dla polskich i zagranicznych badaczy tego rodzaju konferencja jest bezsprzecznie jednym z najważniejszych wydarzeń wspierających i podnoszących poziom naukowy oraz najlepszą formą promocji i wymiany doświadczeń środowiska naukowców, pasjonatów i artystów działających w obszarze tradycyjnych kultur muzycznych i ich przemian. Wymiernym efektem konferencji będzie opublikowanie w wolnym dostępie wygłoszonych referatów, które pozytywnie przejdą procedurę recenzyjną rocznika „Etnomuzykologia Polska”.

(AK)

 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego